تفتان بام شرق ایران به تب و تاب افتاد

ایرنا - آتشفشان نیمه فعال تفتان بام شرق ایران واقع در نزدیکی خاش سیستان و بلوچستان به تب و تاب افتاد و خروش دوباره ای را در گوشه ای از پهنه خود نشان داد.

به گزارش ایرنا فعالیت تفتان به عنوان یک آتشفشان دارای ویژگی های منحصربفرد بر همگان محرز است و اینکه از دل زمین مواد مذاب خود را نشت بدهد شگفتی کارشناسان را به دنبال داشته است.
دماوند، بزمان، تفتان، سبلان و سهند از جمله آتشفشانهای نیمه خاموش و مهم کشور هستند.
بنابر نظریات کارشناسان زمین شناسی آتشفشان دماوند به دلیل نزدیکی به تهران، تفتان و بزمان به دلیل قرار گرفتن در قسمتهای جنوب شرق و جنوب غرب شهرستان پر جمعیت زاهدان و سبلان و سهند به دلیل نزدیکی آنها به مشکین شهر و تبریز حائز اهمیت هستند.
از میان این پنج کوه آتشفشانی به جز سهند که در سالهای اخیر نشانه ای از فعالیت در آن دیده نشده است سایر آتشفشانها به دلیل خروج دائمی گاز و بخار از دهانه و وجود چشمه های آب گرم 'احتمال' فعالیت مجدد آنها وجود دارد.
سازمان زمین شناسی گامهای اولیه برای پیمایش این چهار آتشفشان نیمه فعال برداشته است.
این اقدامات شامل تهیه نقشه های زمین شناسی کوه های آتشفشانی و پایش دائمی پدیده های اطراف این آتشفشانها شامل اندازه گیری دما و ترکیب چشمه های آب گرم دامنه آنها می شود.
زمانی که آتشفشانی شروع به فعالیت می کند، ماگما از سمت پایین به سمت بخش مرکزی حرکت می کند که دراین صورت دامنه آن متورم می شود.
این پدیده با چشم قابل دیدن نیست و با استفاده از دستگاهها ویژه قابل اندازه گیری است که در طرح پایش سازمان نصب این دستگاه ها برای بررسی تغییرات ارتفاع دامنه در دستور کار قرار گرفته است.
مواد مذاب مشتعل در حاشیه کوه تفتان و در نوار مرزی شهرستان میرجاوه عصر دیروز از دل زمین به بیرون نشت کرد.
این مواد مذاب به صورت سیاه رنگ و با حجم کم پس از سرد شدن به شکل سنگ تبدیل می شود.
رئیس گروه زمین شناسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفتگویی اظهار داشت: نمی توان به طور قطع اظهار نظر کرد ولی احتمال دارد این مواد مذاب با فعالیت جدید پوسته آتش فشان تفتان به بیرون نشت کرده باشد.
علیرضا سیاره افزود: باید یک گروه کارشناس منطقه را مورد بازرسی میدانی قرار دهد تا بتوان اظهار نظر دقیق کرد.
ارتفاع قله تفتان از سطح دریا 4050 متر عنوان شده و بلندی آن نسبت به زمین های اطراف 2450 متر است و مساحتی که مواد آتشفشانی از ابتدای فعالیت آن تاکنون فرا گرفته حدود 1300 کیلومترمربع است.
آخرین فوران این آتشفشان در سالهای 1349 تا 1350 بوده است.
تفتان آتشفشانی جوان متعلق به پلیوسن – کواترنر است که بر روی فلیش های کرتاسه فوقانی و ائوسن بنا شده است .
اولین فوران تفتان در 20 کیلومتری شمال غرب قله فعلی ظاهر شده است که ترکیب داسیتی تا ریوداسیتی داشته و شامل گدازه و مواد پیروکلاستیک است .
در دره منتهی به پناهگاه و معبر صعود به قله آثار این گدازه ها و مواد پیرو کلاستیک بخوبی نمایان است.
فعالیت بعدی شامل گدازه های داسیتی و بدنبال آن گدازه های آندزیتی است که از دهانه لیچ وار در 10 کیلومتری شمال غربی قله فعلی و 2 کیلومتری جنوب قله امروزی در اواخر پلیوسن حدود 2.5 میلیون سال قبل به سطح رسیده است .
پس از آن یک دوره آرامش حاکم شده که منجر به تشکیل طبقات آگلومرا شده است؛ طبقات ضخیمی از این لاهار ها با بیش از 50 متر ضخامت در دره منتهی به قله دیده می شوند .
پس از آن انفجاری بزرگ در 2 کیلومتری قله فعلی باعث ایجاد چاله فرسایشی شده که خاکستر این انفجار به ضخامت های متفاوت از چند متر تا چند ده متر همه گدازه های قبل را پوشانده است .
فوران روانه های آندزیتی و بازالتی نسبتا بازیک از قله مرتفع فعلی تفتان به طرف شمال تا روستای تمین به طول 12 کیلومتر و بسمت شرق تا 2 کیلومتر جریان یافته است . این روانه های آندزیتی و بازالتی واجد حفراتی هستند که توسط کلسیت و زئولیت پر شده است .
امروزه بخارات گازهای گوگردی، آب، گاز کربنیک و اسید سولفوریک از قله امروزی تفتان نشانه نیمه فعال بودن آن است .
آتش فشان تفتان تنها آتش فشان نیمه فعال کشور در نزدیکی شهرستان خاش در140 کیلومتری جنوب زاهدان قرار دارد .

خاش در 185 کیلومتری جنوب زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان واقع شده است.

محمدامین میربلوچزهی